1934 yılında Artvin’in Arhavi ilçesinde doğan Mehmet Genç, Osmanlı iktisat tarihi alanında yaptığı derinlemesine araştırmalarla hem Türkiye’de hem de dünyada büyük saygı gören bir bilim insanıdır. Akademik disiplini, arşiv çalışmalarındaki titizliği ve özgün yorumlarıyla, Osmanlı ekonomi sisteminin modern tarih yazımındaki yerini yeniden tanımlamıştır.
Eğitim hayatına İstanbul Haydarpaşa Lisesi’nde başlayan Genç, 1958 yılında Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Maliye ve İktisat Bölümü’nden mezun oldu. Kısa bir süre kaymakam vekilliği ve maiyet memurluğu görevlerinde bulundu. Ancak bürokrasi yerine bilime yönelmeyi tercih ederek 1960 yılında İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Türk İktisat Tarihi Enstitüsü’nde asistan olarak akademik kariyerine başladı. Burada, Osmanlı iktisat tarihi araştırmalarının öncülerinden Ömer Lütfi Barkan ile çalıştı.
Doktora tezini “Sanayi Devriminin Osmanlı Sanayiine Etkisi” üzerine hazırlayan Genç, bu dönemde Osmanlı arşiv belgelerine yönelerek tarih çalışmalarını özgün kaynaklar üzerinden yürüttü. 1965–1982 yılları arasında aynı enstitüde “İktisat Tarihi Uzmanı” olarak görev yaptı. 1983’te Marmara Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi’nde “İktisat Tarihi” ve “Tarih Metodolojisi” dersleri vermeye başladı.
Akademik yaşamı boyunca yalnızca Türkiye’de değil, yurt dışında da Osmanlı ekonomisi üzerine sayısız seminer, konferans ve toplantıya katıldı. 1985–1988 yılları arasında TRT’de danışman olarak görev alarak kültür ve bilim programlarına katkıda bulundu. Ayrıca İstanbul Üniversitesi Sosyoloji Bölümü’nde yüksek lisans ve doktora düzeyinde dersler verdi.
1996 yılında İstanbul Üniversitesi tarafından “Genel Sosyoloji ve Metodoloji” alanında Fahri Doktora Unvanı ile onurlandırıldı. Emekli olduktan sonra da akademik çalışmalarını sürdürerek İstanbul Bilgi Üniversitesi ve İstanbul Teknik Üniversitesi’nde “Osmanlı İktisat Tarihi” dersleri verdi.
Mehmet Genç, araştırmalarında Osmanlı’nın ekonomik yapısını “rasyonel bir sistem” olarak değerlendirmiş, devletin üretim ve ticaret politikalarına dair getirdiği yeni yaklaşımlarla Osmanlı tarih yazımına yön vermiştir. Türkçe, İngilizce, Fransızca ve Yunanca dillerinde yayımlanmış çok sayıda makalesi bulunan Genç’in en önemli eserlerinden biri, 2000 yılında yayımlanan “Osmanlı İmparatorluğunda Devlet ve Ekonomi” adlı kitabıdır. Bu eser, hem Türkiye Yazarlar Birliği Fikir Ödülü’ne hem de Aydın Doğan Vakfı Özel Ödülü’ne layık görülmüştür.
2015 yılında Cumhurbaşkanlığı Kültür ve Sanat Büyük Ödülü’nü Sosyal Bilimler ve Tarih alanında kazanan Mehmet Genç, bilimsel dürüstlüğü, mütevazı kişiliği ve Osmanlı arşivlerine kazandırdığı yorum gücüyle nesiller boyu hatırlanacaktır.
Mehmet Genç, 18 Mart 2021 tarihinde, 87 yaşında İstanbul’da hayata veda etmiştir.
Mehmet Genç’in Kitapları
1. Osmanlı İmparatorluğunda Devlet ve Ekonomi (2013, Ötüken Yayınları)
Mehmet Genç’in Osmanlı iktisat sistemine dair onlarca yıl süren araştırmalarının ürünü olan bu eser, devletin ekonomik hayattaki rolünü, üretim-tüketim dengelerini, mali yapıyı ve toplumsal düzeni arşiv belgeleri ışığında inceler.
Bu kitap, Osmanlı iktisat tarihinin en önemli başvuru kaynaklarından biridir.
Ödüller:
-
2000 Türkiye Yazarlar Birliği Fikir Dalı Ödülü
-
2001 Aydın Doğan Vakfı Özel Ödülü
2. Ninti (2012, Kapı Yayınları)
“Ninti”, Genç’in tarih, kültür ve medeniyet üzerine düşünsel bir derinlikle kaleme aldığı yazılardan oluşur. Kitap, insanlık tarihi, ahlak ve medeniyet kavramlarını Osmanlı tecrübesiyle harmanlayan felsefi bir metin niteliğindedir.
3. Avrupa Güvenlik ve Savunma Politikasının Türkiye–AB İlişkilerine Etkileri
(2005, Uludağ Üniversitesi Yayınları)
Yazarlar: Barış Özdal & Mehmet Genç
Bu akademik çalışma, Avrupa Birliği’nin güvenlik ve savunma politikalarının Türkiye–AB ilişkilerine siyasi ve stratejik etkilerini inceler. Eser, uluslararası ilişkiler ve güvenlik politikaları alanında önemli bir referans çalışmadır.
4. İstanbul Depremleri
(2002, Derleyici: Mehmet Mazak & Mehmet Genç, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Yayınları)
Bu eser, İstanbul’un tarih boyunca yaşadığı büyük depremleri belgeleyen arşiv kayıtları, gazete haberleri ve tanıklıklar üzerinden hazırlanmıştır. Şehrin deprem tarihiyle birlikte afet yönetimi ve toplumsal tepkiler de ele alınmaktadır.
5. Birleşmiş Milletler ve Uzmanlık Örgütleri Mevzuatı – Cilt 1
(1999, İstanbul Üniversitesi Yayınları)
Birleşmiş Milletler sisteminin yapısını, uzmanlık kuruluşlarının işleyişini ve uluslararası hukuk boyutunu inceleyen bu kitap, Genç’in iktisat ve uluslararası ilişkiler alanındaki çok yönlü bilgisini yansıtır.
