Bir zamanlar sabahları simitçinin sesiyle uyanan, öğle sonrası kahvehane sohbetleriyle dolan, akşam ezanıyla evine dönen bir İstanbul vardı. Mahalle bakkalının veresiye defteri, sokakta oynayan çocuklar, komşudan gelen mis kokulu kekler… Şimdi bunlar sadece birer hatıra mı?
Bu yazıda, İstanbul’un kaybolmaya yüz tutmuş semt kültürlerine yakından bakıyoruz. Hem nostalji dolu bir yolculuk hem de toplumsal değişimin izlerini taşıyan bir hikâye seni bekliyor.
Mahalle Bakkalı ve “Veresiye” Kültürü
Eskiden “market” yerine “bakkal” vardı. Herkes birbirini tanırdı. “Yaz deftere, ay başında öderim,” demek utanılacak değil, güven göstergesiydi.
-
Mahallenin nabzı bakkalda tutulurdu.
-
Kimin ne derdi var, neye ihtiyacı var, bakkal bilirdi.
Sokakta Büyüyen Çocuklar: Dijital Olmayan Arkadaşlıklar
Caddeler futbol sahası, boş arsalar kale, ağaçlar tırmanma noktasıydı. Hiçbir çocuğun “internet yok” diye şikâyet ettiği bir çocukluk yoktu.
-
En büyük ceza: “Sokağa çıkma!”
-
En büyük mutluluk: “Çıkın dışarı, oynayın çocuklar!”
Komşuluk Vardı Bir Zamanlar…
Komşuya anahtar bırakılırdı. Kapı çalınmadan girilirdi. Bayramlarda el öpülür, tabaklar dolu gelir, boş gitmezdi.
Bugün apartmanda yaşayanlar komşusunun adını bile bilmiyor olabilir. Ama bir zamanlar komşu, aileden biriydi.
Semt Ruhunu Taşıyan İstanbul’un Eski Mahalleleri
Bazı semtler vardı ki, kültürüyle yaşardı:
-
Kuzguncuk: Musevi, Ermeni, Müslüman bir arada.
-
Balat: Renkli evler, taş sokaklar, samimiyet.
-
Moda: Sanatın ve sohbetin iç içe geçtiği semt.
-
Yeldeğirmeni: Mahalleli olmanın tadı başka.
Peki Bu Kültür Neden Kayboldu?
Kentsel dönüşüm, göç, bireyselleşme ve dijitalleşme… Her şey üst üste geldi. Binalar yükseldi, insanlar birbirine yabancılaştı. Modernleşmeyle birlikte “mahalle” kavramı geride kaldı.
Mahalle Kültürü Sadece Taşla Toprakla Değil, Kalple Kurulurdu
İstanbul’un eski semt kültürü belki artık tam anlamıyla yaşanmıyor. Ama anılarda, hikâyelerde, eski sokaklarda hâlâ varlığını sürdürüyor. Belki de yeniden başlamanın yolu, o eski ruha sahip çıkmaktan geçiyor.
